Iyi gunler, iyi calismalar dilerim Tebernus Bey. Birbiri ile bagl

Iyi gunler, iyi calismalar dilerim Tebernus Bey. Birbiri ile baglantili iki konu hakkinda sizin degerlendirmenizi merak ediyorum. Yurtdisinda (Kanada'da) 6-7 yil kaldim ve bizzat tanik oldum; insanlar oturmak icin olsun, yatirim icin olsun, veya cocuklari icin ev alirken, odenmesi gereken minimum pesinati odeyip (toplam tutari odeme gucleri oldugu halde), maksimum morgage kredisi kullaniyorlar. Ve genelde morgage geri odemesi icin 25 yillik odeme plani yapiyorlar, bazen 30 yillik oluyor. Bir ev alirken evin fiyatinin (bu genelde insanlarin satin aldiklari ilk ev oluyor, oturmak icin aliyorlar) yillik toplam gelirlerinin 5 katina kadar olmasini dusuk riskli bir alisveris olarak goruyorlar. Evin fiyati yillik gelirlerinin 5 katinin ustune ciktikca odemede problem olabilecegi ongoruluyor. Ve minimum pesinat da genelde %5. Bizim ulkemizde morgage kredisinin en uzun surelisi 10 yil, degil mi? Banka ilanlarinda hic 120 ayin uzerini gormuyorum. Sanirim halen enflasyon ve develuasyon oranlari Kanada gibi bir ulkeninki kadar stabil olmadigi icin oluyor bu durum, size birinci sorum yoksa ev fiyatlarindaki degiskenlik mi bunu daha cok tetikliyor? Bir de soyle dusunuyorum siz ne dersiniz merak ediyorum, bu da ikinici sorum olacak giderek ev sahibi olmanin evin idamesinin masrafi artacak ve yatirim icin ev daha az cazip hale gelecek. Kira geliri direkt gelir gibi dusunulemeyecek cunku giderek apartman site giderleri artacak, ev sahibinin payina dusen aidatlar da artacak gibi geliyor bana. Gerci yeni birsye soylemedigimin farkindayim, yani siz yatirim icin ev almayin, kira icin dukkan, yatirim icin arsa alin diyorsunuz. Ama arsa ya da tarla isi de cok riskli olabiliyor sanirim, o yuzden az ama risksiz bir gelire razi olup guvendigimiz yerlerden ev alma yoluna gidiyoruz. Yani anladigim kadariyla orta gelirli vatandaslarin param elimde erimesin deyip eve yatirim yapmaya meyilli oldugu ulkemizde piyasalar bu davranis seklinden etkileniyor; ama yakin-orta gelecekte bunda bir degisme olabilir ve cok zor yaptigimiz birikimlerimizden bekledigimiz sonucu alamayabiliriz. Yani piyasa mantigini hic bilmiyoruz sanki.. Lutfedip fikirlerinizi yazarsaniz cok sevinirim, ama belki de cok yaniliyor ve de yaniltiyorumdur o zaman duzeltmeleriniz icin simdiden cok tesekkur ederim.

---

Yanıt : Rica ederim. Çok güzel ve entellektüel bir soru. sabah sabah bu kadar güzel bir soru keyfimi fazlasıyla yerine getirdi. İlk sorunuzun yanıtı şu Geçmişe baktığımız zaman biz uzun yıllar, yüksek enflasyon ile yaşamayı başarmışız... Dünyada bildiğim kadarıyla yüksek enflasyon ile en uzun süre yaşayan biziz... Kaldı ki bu yüksek enflasyon kimi zaman hiper enflasyona dönüşmüştü... 10 yıl önce bugün kredi kullanacak olsaydınız bankalar size en fazla 24 aylık kredi açarlardı. O da dövize endeksli... Faiz oranı da yıllık yüzde 20 civarında olurdu... TL ile kredi vermezlerdi. Türkiye çok kötü günlerden bugünlere geldi... Kanada'da yaşam oturmuş. İnsanlar uzun vadeli kredi kullanırlar. Erken kapatmak için acele etmezler... Türkiye'de ise durum öyle mi? İnsanlar yarın ne olacağını tahmin bile edemiyor. Bir an önce borçtan kurtulmak istiyor... İkinci sorunuzun yanıtına gelince; hangi yatırım enstrümanına yüklenilirse o yatırım enstrümanı mutlaka birilerine zarar yazdırır... Biz konuta fazla yükleniyoruz... Kısa vadede büyük hamle bekliyoruz. Bu yaptığımız yanlış... 5 yıl ve daha kısa vadeli düşünenin konut piyasasına yatırım yapmaması gerekiyor... Bunun öğrenilmesi de zaman alır.