Balon var mı, yok mu?

Tebernüş Bey merhabalar. Uzun zamandır hem eğitimim hem de mesleğim gereği gayri menkul sektörüyle yakından ilgileniyorum. Yazılarınızı da uzun süredir takip ediyorum. Burada insanlara herhangi bir ücret almaksızın yardımcı olmaya çalışmanızı ve katılayım yada katılmayayım görüşlerinizle sorulara yanıt verişinizi de takdir ediyorum. Yorumlarınızda katılmadığım tek bir nokta var. Türkiye?de siyasi istikrar olduğu sürece fiyatlar artar ve projeler prim yapar diyorsunuz. Ancak Florida da 1920?lerde emlak balonu patladığında, 2008 deki Mortgage krizinde siyasi istikrarsızlık yoktu. Hatta olayı sadece emlak sektörüne de yıkmayalım, 1600?lerdeki lale balonu bence çok güzel bir örnektir. Bir şeyin değeri olduğundan çok fazla şişerse hacminin nihayete erdiği yerde patlar. İnsanlar şu anda hep aynı soruyu soruyorlar ?Gayrimenkulde balon var mı?. Ben hem finansal krizler tarihine özel ilgimden, hem de finans sektörü içinde bulunmam sebebiyle şunu söyleyebilirim ki, insanlara görüşlerini tamamen işine gelen indikatörleri referans vererek savunuyorlar. Şu anda İstanbul için konuşmak gerekirse ciddi bir balon da var, ama akıllı yatırımcılar için fırsatta var. Kendimle ilgili bir örnek vereyim. Haznedarda 2+1 ve 80 m² 25 yaşında evim var. Satsam ancak 140.000 TL eder. 3+1 ferah site içinde, sosyal imkanları geniş bir yer arıyorum. İlgilendiğim lokasyon eşimin işi sebebiyle Beylikdüzü-Beykent bölgesi. İnşaat işinden biraz anlayan birisi buradaki projelerin önemli kısmının kalite anlamında maalesef yeterli imkanlar sunmadığını görür. Ancak satılık fiyatları 350.000 TL civarında. Şimdi ben 140.000 TL ye evimi satsam 210.000 TL kredi çekmem lazım. 10 yıllık kredinin aylık maliyeti 2.950 TL. Ancak benim evim oldukça merkezi bir konumda. Ben de kendi evimi 900 TL ye kiraya verip (sadece 1 günde), 1.000 TL ye 170 m² ve oldukça güzel bir eve taşındım (Aynı yerde satılıklar 355.000 TL ve emlakçı kiraladığım evin 25 gündür boş olduğunu belirtti). Cebimden çıkan para ayda 100 TL. Sonuç olarak ?balon var mı? sorusuna yanıtım şudur. 1.000 TL ye zor kiraya verdiğiniz yere 350.000 TL istiyorsanız sizin fiyatınız balon fiyattır. Bu hesapla Haznedar?dan 2,5 daire alır, 2.250 TL kira getirisi elde ederim. Üstelikte kentsel dönüşüm fırsatını da değerlendiririm. Ancak m² fiyatına Londra?da 45.000 $, Moskova?da 15.000 $ ve Tel Aviv?de de 7.500 $ ödenen bir dünyada, İstanbul?un merkezinde 5-6 bin $ m² fiyatları da sudan ucuzdur (Örn. Maslak, Levent, Merter v.s.). Son olarak şunu da söyleyebilirim maketten ev almak bence kumar masasında poker oynamaktan daha risklidir. Türkiye?nin önde gelen firmaları da dahil olmak üzere örnekler verebilirim ki vaad edilenle gerçekler arasında ciddi farklar çıkabiliyor. İnsanımız da her zamanki kolay yoldan prim yapma iştahıyla bu kumara dahil oluyor. İnşaat sektörüne de tıpkı BDDK gibi bir kurum gelmeli. Cebinde 3 lira parası olan süpermarket sahibi bile (örnek tamamen güncel hayattan alınmıştır) inşaat yapmak için müteahhitliğe soyunuyorsa orada bir sorun vardır.

---

Yanıt : Öncelikle keyifli analiziniz için çok teşekkür ederim... Böyle entellektüel bir bilgi birikiminiz var... 1) Analizinizde temel bir hata var: Güngören'deki ev ile gelişme aksındaki ev ile aynı niteliklere mi sahip? 2) İstanbul'un özel sorunları var... Yapıların yüzde 70'i sorunlu... Konutların yüzde 70' banka kredisine uygun değil... 3) İstanbul'da talep konuta değil krediye... Bunu unutmayın... Konutların tamamı krediye uygun olsa fiyat artışı devam etse söylediklerinizi onaylarım... Güngören'deki eviniz krediye uygun olduğu durumda fiyatı aynı olmaz...